Blog

Psoriaz sadə dildə: necə tanımaq və nə kömək edir

Psoriaz — yoluxucu olmayan, xroniki iltihabi dəri xəstəliyidir. Xəstəlik dalğavari gedir: alovlanma dövrləri remissiya ilə əvəz olunur. Psoriaza nəzarət mümkündür: düzgün qulluq, tetikleyicilərin idarəsi və sübutlu müalicə metodlarının birləşməsi işə yarayır.

Bu nədir

Psoriazda dərinin yenilənmə dövrü sürətlənir, bu da xarakterik lövhələrin yaranmasına səbəb olur. Xəstəlik yoluxucu deyil və məişət yolu ilə ötürülmür. Bu, sistemli vəziyyətdir: qaşınma, ağrı, dırnaqlarda dəyişikliklər və oynaqların zədələnməsi (psoriatik artrit) müşayiət oluna bilər.

Simptomlar

• qızarmış sahələr, üzərində gümüşü-ağ pulcuqlar;
• qaşınma, dartılma, çatlar, bəzən ağrı;
• dırnaqlarda dəyişiklik: nöqtəciklər, qalınlaşma, kövrəklik, qopma.
• Daha çox dirsəklər, dizlər, baş dərisi, bel nahiyəsi tutulur, amma digər sahələrdə, büküşlərdə (invers psoriaz), ovuc/ayaqaltında da ola bilər.

Əsas formalar

• Lövhəvi (plaque) — ən yayğın forma (klassik lövhələr).
• Damcıvari (guttat) — çoxsaylı xırda elementlər, tez-tez boğaz infeksiyasından sonra.
• İnvers — büküşlərdə hamar ocaqlar (qoltuqaltı, qasıq).
• Pustulyoz — irinli elementlərlə; mütləq gözlənilmədən həkim dəyərləndirməsi gərəkir.
• Psoriatik eritrodermiya — nadir, amma təhlükəli: demək olar bütün dəri tutulur, təcili yardım tələb edir.

Alovlanmanı tetikleyen amillər

Stress, infeksiyalar (xüsusən streptokokk), dərinin travması (Köbner effekti), soyuq/quru hava, siqaret, alkoqol, bəzi dərmanlar, artıq çəki/metabolik pozuntular. Tetikleyicilər fərddən-fərdə dəyişir.

Nə zaman təcili həkimə

• Dəridə sürətli yayılma, qızdırma, üşütmə;
• Eritrodermiya və ya pustulyoz forma əlamətləri;
• Şiddətli ağrı, irinli qabıqlar;
• Oynaq ağrısı/şişkinlik, səhər yığılma (artrit ola bilər);
• Uşaqlarda hər hansı nəzərəçarpan pisləşmə.

Diaqnostika

Adətən klinik (müayinə + dermatoskopiya). Göstərişlə: qaşınma/sıyırma, biopsiya, infeksiya/metabolik pozuntuların istisnası üçün analizlər. Ocaq şəkillərinin fotoqeydiyyatı terapiya dinamikasını izləməyə kömək edir.

Müalicə: pilləli yanaşma

• Yerlik (topikal) terapiya: keratolitiklər (salisil turşusu/karbamid), topikal kortikosteroidlər, D vitamini analogları, kalsinevrin inhibitorları (zona və müddət — həkim sxeminə görə).
• Fototerapiya: darzolaqlı UVB-311 nm — bir sıra formalarda sübutlu və təhlükəsiz üsul.
• Sistem terapiya: göstərişlə və nəzarətlə — metotreksat, siklosporin, retinoidlər, hədəfli/bioloji preparatlar.
• Yoldaş korreksiya: çəki, yuxu, stressin idarəsi, infeksiya ocaqlarının müalicəsi.

Evdə qulluq (işləyən vərdişlər)

• Gündəlik emoliyentlər (krem/maz), xüsusən duşdan dərhal sonra.
• Ətsiz yumşaq təmizləyicilər, ilıq su (isti yox), 5–7 dəq.
• İstilik mövsümündə hava nəmləndirici.
• Alovlanmada sərt skrab/pilinqdən çəkinin.
• Günəşdən qorunma: açıq sahələrə ilboyu SPF.

Tez-tez verilən suallar

• Psoriaz sağalır?
  Tam “söndürmək” mümkün olmasa da, müasir metodlar uzun remissiya və təmiz/əz cüzi lezyonlara nail olmağa imkan verir.
• Psoriaz ekzemadan nə ilə fərqlənir?
  Psoriazda daha çox sıx lövhələr və “parlaq” pulcuqlar olur; tipik zonalar — dirsək/diz/baş dərisi. Ekzema daha çox islanır, güclü qaşınır və büküşlərdə yerləşir. Dəqiq diaqnozu həkim qoyur.
• Hormonlu mazlar təhlükəlidirmi?
  Zona, güc və müddət düzgün seçildikdə təhlükəsiz və effektlidir. Sxemə riayət etmək və emoliyentlərdən istifadə vacibdir.

Pəhriz kömək edirmi?
Vahid “psoriaz pəhrizi” yoxdur. Artıq çəkinin azalması, alkoqolun məhdudiyyəti, siqaretin tərgidilməsi və balanslı qidalanma alovlanma tezliyini azalda bilər.

Ekzema sadə dildə: necə tanımaq və nə etmək lazımdır

Ekzema (atopik dermatit) — qaşınma və quruluqla gedən xroniki dəri iltihabıdır. Xəstəlik dalğavari seyr edir: kəskinləşmə və remissiya dövrləri var. Ezemaya nəzarət mümkündür: dərinin baryerini bərpa edən qulluq, iltihabəleyhinə terapiya və tetikleyicilərin idarə edilməsi birlikdə işləyir.

Bu nədir

Ekzema yoluxucu deyil. Problemin əsasında dəri baryerinin pozulması və immun cavabın artması dayanır. Buna görə effektiv yanaşma həm müalicəni, həm də düzgün gündəlik qulluğu əhatə edir.

Simptomlar

• qaşınma, quruluq, qızartı;
• qabıqlanma, çatlar, bəzən “islanma”;
• körpələrdə çox vaxt üz/boğazda; uşaqlarda/böyüklərdə dirsək bükümlərində və diz altı; tez-tez əl yumaqda — əllərdə.

Ekzema kontakt dermatitdən nə ilə fərqlənir

Kontakt dermatit maddə ilə təmas olan nahiyədə yaranır və təmas kəsildikdə keçir. Ekzema isə daha geniş yayılır və təkrarlanmağa meyllidir.

Nə zaman təcili həkimə

• artan ağrı, irin, hərarət;
• uşaqda sürətli pisləşmə;
• göz qapaqlarında/dairəsində səpgilər;
• qabarcıqlar/yanğı — herpes şübhəsi.

Səbəblər və tetikleyicilər

Genetika + mühit. Gücləndirənlər: quru hava, həddən artıq istilik/soyuq, tez-tez isti duş, sərt yuyucular və ətirlər, yun/sintetik parça, stress, infeksiyalar; bəzi uşaqlarda qida tetikleyiciləri mümkündür.

Diaqnostika

Diaqnoz adətən klinik qoyulur. Analizlər göstərişlə (allergiya/infeksiya şübhəsi). Dermatoskopiya və ocaq görüntülərinin fotoqeydiyyatı dinamikanı izləməyə kömək edir.

Müalicə: addım-addım

Dəri baryerinin bərpası
Emoliyentlər (krem/maz) gündə 1–2 dəfə və sudan sonra; yumşaq təmizləyicilər; 5–7 dəqiqəlik ilıq duş.

İltihabın azalması
Lokal kortikosteroidlər və ya kalsinevrin inhibitorları həkim sxeminə görə (gücü/müddəti fərdidir).

Qaşınmanın nəzarəti
Soyuducu losyonlar, lazım gələrsə antihistaminlər.

Təkrarlanmanın profilaktikası
Dəstəkləyici rejimlər (məs., “arar-gün” terapevtik krem), müntəzəm qulluq.

Göstəriş olduqda

Darzolaqlı UVB-311 nm fototerapiya; ağır gedişdə sistem müalicə yalnız mütəxəssis nəzarəti ilə.

Evdə qulluq: həqiqətən nə kömək edir

• Emoliyenti bol və müntəzəm çəkin (xüsusən duşdan sonra).
• Ətsiz/spirtsiz vasitələrə keçin, dəriyə toxunan təbəqə — pambıq.
• İstilik mövsümündə nəmləndirici cihaz.
• Əlləri ilıq su ilə yuyun, sonra krem.
• Uşaqlarda gecə pambıq əlcək, qısa dırnaqlar.

Nə etməmək: isti vannalar, aqressiv yuyucular, tez-tez pilinqlər, hormonlu mazları özbaşına tətbiq etmək.

Profilaktika və təkrarlanmanın idarəsi

“Tetikleyici gündəliyi” aparın, səfər/mövsüm dəyişikliklərində planlı qulluq edin, remissiyada dəstəkləyici sxemləri həkimlə razılaşdırın.

Tez-tez verilən suallar

Ekzema həmişə qalır?
Mütləq deyil. Bəzi uşaqlarda keçir, böyüklərdə düzgün qulluq və terapiya ilə yaxşı idarə olunur.

Hormonlu kremlər təhlükəlidirmi?
Düzgün seçilmiş güc və kursla təhlükəsiz və effektivdir. Seçimi həkim edir.

Pəhriz kömək edirmi?
Yalnız sübut olunmuş qida əlaqəsi varsa sərt məhdudiyyətlər tətbiq olunur. Əks halda qidalanmaya zərər verib səpgini dəyişməyə bilər.

Əgər simptomlar yaşama keyfiyyətinə mane olur və ya uzun çəksə — dermatoloqa müayinə üçün vaxt ayırın. Erkən düzəliş adətən vəziyyəti tez yaxşılaşdırır.

Dəri yalnız xarici örtük deyil, həm də qoruyucu, termorequlyasiya və immun funksiyalarını yerinə yetirən ən böyük orqandır. Dermatologiya dəri, saç, dırnaq və selikli qişaların xəstəliklərinin diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikası ilə məşğul olan tibbi sahədir.

Dərinin Sağlamlığı Niyə Belə Vacibdir?

Sağlam dəri yalnız gözəl görünüş deyil, həm də ümumi sağlamlığın zəmanətidir. İlk baxışdan əhəmiyyətsiz görünən dəri problemləri daha ciddi xəstəliklərə işarə edə bilər və ya vaxtında müalicə olunmadıqda ağırlaşmalara səbəb ola bilər.

Nə Zaman Dermatoloqa Müraciət Etməlisiniz?

Kani Dəri Klinikası mütəxəssisləri aşağıdakı hallarda mütləq müraciət etməyi tövsiyə edirlər:

• Ekzema və atopik dermatit (qaşınma, quruluq, qızartı);
• Akne və post-akne izləri;
• Dəri və dırnaq göbələk infeksiyaları;
• Xalların şübhəli dəyişiklikləri (böyümə, rəng və ya forma dəyişikliyi);
• Rozasea (üzün qızarması və iltihabı);
• Saç tökülməsi və baş dərisi problemləri;
• Piqment ləkələri, vitiliqo və digər estetik problemlər.

Kani Dəri Klinikasında Müasir Diaqnostika və Müalicə Metodları

Klinikamız süni intellektlə təchiz edilmiş Alman istehsalı FotoFinder avadanlığından istifadə edir ki, bu da dəri xərçəngi risklərini dəqiqliklə qiymətləndirməyə və xalların vəziyyətini rəqəmsal kartoqrafiya ilə nəzarətdə saxlamağa imkan verir.

• Müalicə beynəlxalq standartlara uyğun olaraq ən müasir və effektiv üsullarla aparılır:
• Ekzema, dermatit və psoriaz üçün fərdi proqramlar;
• Göbələk infeksiyalarının aparat üsulları ilə müalicəsi;
• Dəri törəmələrinin təhlükəsiz və ağrısız çıxarılması (xal, ziyil, papilloma);
• Estetik prosedurlar: kimyəvi pilinq, lazer korreksiyası, mikroiynələmə (microneedling).

Profilaktika — Ən Yaxşı Strategiyadır

Dərinin müntəzəm profilaktik müayinəsi bir çox xəstəliklərin, xüsusilə dəri xərçənginin erkən mərhələdə qarşısını almağa kömək edir. Kani Dəri Klinikasının həkimləri ildə ən azı bir dəfə profilaktik müayinədən keçməyi tövsiyə edirlər, xüsusilə risk qrupunda olanlar üçün (açıq dəri, çox sayda xal, ailədə dəri xəstəlikləri tarixçəsi olanlar).

Qəbula Necə Yazılmaq Olar?

Dermatoloq qəbuluna asanlıqla telefonla və ya saytımızdakı "Qəbula yazıl" düyməsi ilə qeydiyyatdan keçə bilərsiniz. Dərinizin sağlamlığını Kani Dəri Klinikası peşəkarlarına etibar edin!

Hemoroid – düz bağırsağın damarlarının şişməsi və iltihabı ilə xarakterizə olunan geniş yayılmış bir problemdir. Hemoroid həm daxili (bağırsağın içində), həm də xarici (anus ətrafında) ola bilər. Əsas simptomlar arasında ağrı, qaşınma, qanaxma və fiziki narahatlıq var.

Hemoroidin əsas səbəbləri

• Xroniki qəbizlik və ya ishal
• Hamiləlik və doğuş
• Yanlış qidalanma (az maye və lif qəbul etmək)
• Az hərəkətlilik və tez-tez oturmaq
• Artıq çəki
• Ağır atletika və fiziki gərginlik
• Genetik meyl
• Yaş və qocalıq

Hemoroidin simptomları

• Defekasiya zamanı və ya sonra qanaxma
• Anus ətrafında ağrı, qaşınma və yanma
• Xarici düyünlərin əl ilə hiss olunması
• Bağırsaqların tam boşalmadığı hissi
• Uzun oturarkən narahatlıq və yanma

Risk qrupları

• Oturaq həyat tərzi
• Hamilə qadınlar
• Yaşlı insanlar
• Xroniki qəbizlik və ya ishaldan əziyyət çəkənlər

Diaqnoz və müalicə

Hemoroidin diaqnostikası proktoloq tərəfindən aparılır. İlkin mərhələdə məlhəm, şam, vanna və dərmanlar istifadə olunur. Ağır hallarda invaziv metodlara (rezin bağlama, skleroterapiya, infraqırmızı laxtalanma, hemoroidektomiya) müraciət olunur.

Fəsadlar

• Anemiya (uzunmüddətli qanaxma nəticəsində)
• İnfeksiya və irin
• Əlavə tibbi müdaxiləyə ehtiyac
• Profilaktika və qidalanma

Daha çox lifli qidalar (lobya, mərcimək, noxud, qarabaşaq, brokoli, kələm, kök, armud, alma və s.)

Kifayət qədər maye qəbulu

Hərəkətli həyat tərzi

Düzgün çəki və fiziki yükləmələrin balansı

Unutmayın:

Hemoroidin ilk əlamətlərində vaxtında həkimə müraciət etmək fəsadların qarşısını almağa kömək edir. Kani Dəri Clinic-də peşəkar müayinə və müasir müalicə üsulları sizi gözləyir.

Qış mövsümünün yaxınlaşması ilə ayaq dırnaqlarının sağlamlığı daha da önəmli olur. Soyuq havada qapalı və sıx ayaqqabıların geyilməsi dırnaqların zədələnməsinə, şişməsinə, göbələk və bakterial infeksiyalara səbəb ola bilər.

Ən çox rast gəlinən problemlərdən biri — dırnaq batmasıdır. Bu patoloji vəziyyət əsasən baş barmaqda baş verir: dırnağın ucu dəriyə batır, iltihab və ağrıya səbəb olur. Barmaq şişibsə, qızarıbsa, toxunuşda ağrı varsa və ya irin müşahidə edilirsə, mütləq podoloqa müraciət edin. Vaxtında peşəkar müdaxilə fəsadların qarşısını alır.

Batmış dırnağın müalicəsi mərhələli şəkildə aparılır:

• İltihab və infeksiya aradan qaldırılır;
• Batmış dırnağın yalnız problemi olan hissəsi çıxarılır;
• Dırnağın düzgün böyüməsi üçün breket və tamponlar tətbiq olunur.

Profilaktika üçün məsləhətlər:

• Ayaqqabınız boş və rahat olsun
• Dırnaqları düz kəsin, küncləri yuvarlaqlaşdırmayın
• Ayaqlarınızı tez-tez yuyun, təbii corablardan istifadə edin
• Diabetik ayaq və ya xoralar varsa, yalnız mütəxəssisə müraciət edin

Unutmayın, podoloji prosedurlar fəsadların və diabetik ayaq problemlərinin qarşısını almaq üçün ən yaxşı üsuldur. Qış — ayaqlarınıza diqqət yetirmək və yayı sağlam dırnaqlarla qarşılamaq üçün ən uyğun zamandır.

Vitiliqo — dərinin müəyyən hissələrinin rəngsizləşməsi ilə xarakterizə olunan xroniki dəri xəstəliyidir. Piqment hüceyrələrinin (melanositlərin) məhv olması nəticəsində bədəndə ağ ləkələr yaranır. Vitiliqo hər yaşda, istənilən irqdən və cinsdən olan insanlarda inkişaf edə bilər və xüsusilə günəşə məruz qalan nahiyələrdə — əllərdə, üz, ayaqlarda, həmçinin burun dəlikləri, qulaq içi kimi sahələrdə meydana çıxır.

Vitiliqo haqqında 7 mif və həqiqət

Mif 1: Vitiliqo sadəcə kosmetik problemdir
Fakt: Vitiliqo otoimmün xəstəlikdir və tez-tez digər otoimmün xəstəliklərlə (skleroderma və s.) yanaşı inkişaf edir.

Mif 2: Vitiliqo yoluxucudur
Fakt: Vitiliqo yoluxucu və ya infeksion xəstəlik deyil.

Mif 3: Vitiliqo yalnız tünd dərili insanlarda olur
Fakt: Vitiliqo istənilən irqdən və dəri rəngindən olan insanlarda inkişaf edə bilər, lakin tünd dəridə daha çox nəzərə çarpır.

Mif 4: Vitiliqo bəzi qidalardan və ya dezodorantlardan yaranır
Fakt: Xəstəlik piqment melaninin itməsi ilə əlaqədardır, səbəbi dəqiq məlum deyil; stress və otoimmün proseslər rol oynayır.

Mif 5: Vitiliqo fiziki fəsadlara səbəb olur
Fakt: Vitiliqo adətən fiziki komplikasiyalara səbəb olmur, ancaq günəş yanığı riski artır. Günəşdən qoruyucu kremlər istifadə edilməlidir.

Mif 6: Qidalanma vitiliqoya təsir edir
Fakt: Vitiliqo birbaşa qidalanma ilə əlaqəli deyil.

Mif 7: Vitiliqo dəri xərçəngi, cüzam və ya albinizmlə bağlıdır
Fakt: Vitiliqo bu xəstəliklərlə əlaqəsizdir və fərqli mexanizmə malikdir. Doğru diaqnoz üçün dermatoloqa müraciət edin.

Nəticə:
Vitiliqo nəzarət oluna bilən, lakin kompleks bir xəstəlikdir. Müalicə strategiyası ləkələrin yerləşməsi, sayı və orqanizmin fərdi xüsusiyyətlərindən asılıdır. Müasir şüa terapiyası və sübutlu metodlar yayılmanın qarşısını alır və problemləri aradan qaldırır. Vaxtında peşəkar dəstək üçün dermatoloqa müraciət edin!

Anemiya – qanda hemoqlobin və ya eritrositlərin səviyyəsinin azalması ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir. Anemiya zamanı bədənə oksigen daşınması pozulur, bu da tez yorulma, halsızlıq, diqqət zəifliyi və dərinin solğunluğu ilə müşahidə olunur.

Anemiyanın növləri və səbəbləri

• Dəmir çatışmazlığı anemiyası: Ən çox yayılmış növdür və əsas səbəb orqanizmdə dəmirin azlığıdır.
• Vitamin çatışmazlığı (B12 və fol turşusu): Bu vitaminlərin çatışmazlığı nəticəsində eritrositlər düzgün formalaşmır.
• Aplastik anemiya: Sümük iliyi kifayət qədər qan hüceyrəsi istehsal etmir.
• İrsi anemiya (məsələn, oraqvari hüceyrəli anemiya): Qırmızı qan hüceyrələrinin forması və funksiyası dəyişir.

Anemiyanın əsas simptomları

• Xroniki yorğunluq və halsızlıq
• Dəri və selikli qişalarda solğunluq
• Nəfəs darlığı, xüsusilə fiziki fəaliyyət zamanı
• Ürəkdöyünmə (taxikardiya)
• Diqqət və yaddaş problemləri
• Tez soyuqlama, saç tökülməsi

Hamiləlik dövründə anemiya

Anemiya hamilə qadınlarda daha çox rast gəlinir və həm ana, həm də döl üçün təhlükəli ola bilər. Hamiləlik dövründə düzgün qidalanma və həkim nəzarəti ilə dəmir, fol turşusu və digər vitaminlərin çatışmazlığının qarşısını almaq vacibdir.

Anemiyanın müalicəsi

• Bakıda Kani Dəri Klinikada anemiyanın səbəbinə uyğun olaraq fərdi müalicə proqramı hazırlanır:
• Dəmir, B12 və fol turşusu çatışmazlığı zamanı uyğun preparat və pəhriz tövsiyə olunur.
• Ağır hallarda qan köçürülməsi və ya əlavə prosedurlar tətbiq oluna bilər.
• Xroniki xəstəliklərə bağlı anemiya zamanı əsas xəstəlik müalicə olunur.

Profilaktika və düzgün qidalanma

Anemiyanın qarşısını almaq üçün:

• Dəmir, vitamin və minerallarla zəngin qidalar qəbul edin (ət, qaraciyər, paxlalılar, ispanaq, yumurta).
• Müntəzəm olaraq həkimə müraciət edin və qan analizləri aparın.
• Sağlam həyat tərzi və balanslı qidalanma vacibdir.
• Kani Dəri Klinikası Bakıda anemiyanın dəqiq diaqnostikası və müalicəsi üzrə ixtisaslaşmışdır. 
• Özünüzü yorğun və halsız hiss edirsinizsə, vaxt itirmədən həkimə müraciət edin!

Dəri xərçəngi — xərçəngin ən geniş yayılmış formalarından biridir və hər il milyonlarla insan bu xəstəliklə bağlı problemlərlə üzləşir. Təəssüf ki, hələ də dəri xərçəngi haqqında çoxlu mif və yanlış təsəvvürlər var. Gəlin, ən məşhur mifləri birlikdə araşdıraq və onların reallıqla nə dərəcədə uyğun gəldiyini öyrənək.

Mif 1: Dəri xərçəngi yalnız açıq dərili insanlarda olur

Reallıq: Düzdür, açıq dərili insanlar daha həssasdır, lakin dəri xərçəngi hər kəsdə inkişaf edə bilər. Risk amilləri və genetik meyl burada əsas rol oynayır.

Mif 2: Dəri xərçəngi yalnız tez-tez günəşə məruz qalan hissələrdə yaranır

Reallıq: Xəstəlik bədənin istənilən hissəsində, hətta günəş görməyən yerlərdə də ola bilər. Buna görə də bütün şübhəli ləkələr və xallar yoxlanılmalıdır.

Mif 3: Qaralma sağlamlıq əlamətidir

Reallıq: Qaralma əslində dərinin zədələndiyinin göstəricisidir. Dəri ultrabənövşəyi şüalardan qorunmaq üçün melanin istehsalını artırır, bu isə uzunmüddətli risk yaradır. Qoruyucu SPF kremlər istifadə edin, solaryumdan uzaq durun.

Mif 4: Günəş kremini yalnız günəşli günlərdə istifadə etmək lazımdır

Reallıq: Ultrabənövşəyi şüalar buludlu havada da təsirlidir. Qoruyucu kremlərdən və uyğun geyimdən daim istifadə edin, günəşin pik saatlarında kölgədə qalmağa çalışın.

Mif 5: Dəri xərçəngi ciddi deyil

Reallıq: Dəri xərçəngi çox təhlükəli ola bilər, orqanlara yayılıb həyatı risk altına alır. Şübhəli ləkə və xalların dermatoloq tərəfindən yoxlanması vacibdir.

Yaxınlarınızı da məlumatlandırın və özünüzü risklərdən qoruyun. Dəri xərçənginin vaxtında aşkarlanması və müalicəsi həyatınızı xilas edə bilər. Vaxtaşırı profilaktik müayinələrdən keçin və peşəkar klinikalara müraciət edin.

Kani Dəri Klinikası – süni intellektlə təchiz edilmiş ən son texnologiyalar və yüksək ixtisaslı həkim komandası ilə sağlamlığınızın keşiyindədir.

Dərinizə diqqət yetirin – müayinə və profilaktikanı unutmayın!